Oryginał wyciągu z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego jako podstawa do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym
Wyciągi z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego, o których mowa w art. 194 ustawy z 27.5.2004 r. o funduszach inwestycyjnych1, stanowią podstawę wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym.
Uchwała SN z 7.10.2009 r., III CZP 65/09, niepubl.
Wprowadzenie
Przedmiotem glosowanej uchwały jest zagadnienie prawne powstałe na gruncie art. 485 § 1 KPC w zw. art. 194 FIU, a zatem rozważenie, czy wyciąg z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego stanowi dokument urzędowy, czy jest dokumentem innego rodzaju oraz kolejno – czy w oparciu o taki dokument sąd może wydać nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym. Glosowana uchwała ma zasadnicze znaczenie dla praktyki rozpoznawania spraw w postępowaniu nakazowym, albowiem statuuje zasadę, zgodnie z którą, w razie wniesienia powództwa z żądaniem jego rozpoznania w postępowaniu nakazowym oraz załączenia do pozwu wyciągu z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego w oryginale (dalej jako: wyciąg z ksiąg rachunkowych) wraz z pisemnym potwierdzeniem wezwania dłużnika do zapłaty, sąd wydaje nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym.
Stan faktyczny i pytanie prawne
Powód – Prokura Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty w W. wniósł pozew do Sądu Rejonowego, żądając rozpoznania sprawy w postępowaniu nakazowym. Celem wykazania, że przysługuje mu dochodzone roszczenie do pozwu powód załączył kserokopię wyciągu ze swoich ksiąg, która to kserokopia została potwierdzona za zgodność z oryginałem przez radcę prawnego, będącego pełnomocnikiem powoda w sprawie. Żądanie powoda zostało uwzględnione, a tym samym Sąd Rejonowy wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, który następnie został zaskarżony. W wyniku rozpoznania zarzutów, wyrokiem z 9.10.2008 r. Sąd Rejonowy uchylił nakaz zapłaty i powództwo oddalił. W uzasadnieniu wyroku wskazał, że dołączona do pozwu wniesionego przez Prokurę Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty w W. kserokopia wyciągu z ksiąg rachunkowych tego Funduszu, potwierdzona za zgodność z oryginałem przez radcę prawnego reprezentującego Fundusz w sprawie, nie stanowi dostatecznego dowodu istnienia dochodzonej należności. Skutkowało to nienależytym wykazaniem żądania, a następnie oddaleniem powództwa, gdyż – w ocenie Sądu Rejonowego – wyciąg z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego nie może stanowić dowodu na fakt istnienia wierzytelności nabytej przez fundusz.
Wyrok z 9.10.2008 r. został zaskarżony przez stronę powodową i sprawa została przekazana do Sądu Okręgowego, który rozpoznając wniesiony środek zaskarżenia powziął poważne wątpliwości, stojąc przy tym na stanowisku, iż wyciąg z ksiąg rachunkowych funduszu jest dokumentem urzędowym, a w konsekwencji – poświadczona za zgodność z oryginałem przez radcę prawnego powoda jego kserokopia może stanowić na podstawie art. 485 § 1 pkt 1 w zw. z § 4 zd. 1 KPC podstawę wydania nakazu zapłaty. Wątpliwość sądu odwoławczego wzbudziła kwestia związana z domniemaniem prawidłowości, jaką objęte są dokumenty urzędowe, a mianowicie, czy wskazane domniemanie dotyczy wynikającego z wyciągu z ksiąg rachunkowych – będącego dokumentem urzędowym – faktu istnienia wierzytelności, jaką wskazany fundusz nabył w drodze cesji, czy nie. W konsekwencji, stosownie do treści art. 390 § 1 KPC, który – w razie gdy przy rozpoznawaniu apelacji powstanie zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości – daje sądowi odwoławczemu możliwość przedstawienia zagadnienia Sądowi Najwyższemu, Sąd Okręgowy postanowieniem z 18.2.2009 r. zwrócił się do SN z następującym pytaniem prawnym: „Czy wynikające z dokumentu urzędowego w postaci wyciągu z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego domniemanie zgodności z prawdą tego, co zostało w nim urzędowo zaświadczone, obejmuje także fakt istnienia wierzytelności nabytej przez fundusz sekurytyzacyjny w drodze przelewu?”.
Stanowisko Sądu Najwyższego
Udzielając odpowiedzi na postawione pytanie SN wskazał w pierwszej kolejności, że – wbrew twierdzeniu Sądu Okręgowego – wyciąg z ksiąg rachunkowych nie jest dokumentem urzędowym. Wynika to z treści art. 194 FIU, który wymienia trzy kategorie dokumentów: księgi rachunkowe funduszu, wyciągi z tych ksiąg oraz oświadczenia o określonej treści, sporządzone według takich samych reguł, jak wyciągi z ksiąg rachunkowych. Stosownie do treści tego przepisu, wymienionym wyżej dokumentom, przyznano moc prawną dokumentów urzędowych, co nie stanowi jednak podstawy do uznania, iż stanowią one dokumenty urzędowe. Dokumentem urzędowym jest bowiem jedynie dokument spełniający kryteria określone w art. 244 KPC, tymczasem wyciąg z ksiąg rachunkowych funduszu nie mieści się w dyspozycji wskazanego przepisu. Jednocześnie fakt, że wskazany wyciąg nie jest dokumentem urzędowym nie oznacza, iż nie może on stanowić podstawy do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym.
Zdaniem SN, mimo, że w treści art. 485 KPC, który wymienia dokumenty mogące stanowić podstawę do nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, nie wymieniono wyciągu z ksiąg rachunkowych funduszu, może on stać się podstawą do rozpoznania sprawy w tym postępowaniu. Swoje stanowisko SN uzasadnia treścią art. 485 § 3 oraz art. 194 FIU i art. 95 ustawy z 29.8.1997 r. – Prawo bankowe2. W opinii SN, skoro – stosownie do treści art. 485 § 3 KPC – wyciąg z ksiąg banku może stanowić podstawę do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, po przedstawieniu dokumentu potwierdzającego doręczenie dłużnikowi wezwania do zapłaty, to odmienne potraktowanie wyciągu z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego, którego działalność polega m.in. na skupowaniu wierzytelności bankowych, byłoby nieuzasadnione. Sąd Najwyższy zwraca uwagę, że podstawą do wydania, w oparciu o sporządzony, zgodnie z art. 95 PrBank, wyciąg z ksiąg banku, nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym nie jest art. 485 § 1 KPC, a § 3 tego przepisu. Wskazany przepis pomija przy tym wyciąg z ksiąg rachunkowych wymieniając jako podstawę rozpoznania sprawy w tym postępowaniu jedynie wyciąg z ksiąg banku. Zdaniem SN, w art. 485 KPC mamy niewątpliwie do czynienia z pominięciem ustawodawczym i luką w prawie, co z kolei usprawiedliwia sięgnięcie do analogii i przyjęcie, że art. 485 § 3 KPC ma także zastosowanie do wyciągów z ksiąg rachunkowych funduszy sekurytyzacyjnych. Jednocześnie SN podkreśla, że zastosowanie analogii wymaga stosowania względem dokumentów pochodzących od funduszy sekurytyzacyjnych identycznych wymagań, jak względem wyciągu z ksiąg banku – zarówno co do formy, jak i obowiązku złożenia dowodu doręczenia dłużnikowi pisemnego wezwania do zapłaty.
Zastosowanie w omawianej sytuacji analogii skutkuje brakiem podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym wówczas, gdy do pozwu zostanie dołączona jedynie poświadczona kserokopia wyciągu z ksiąg sekurytyzacyjnych, gdyż art. 485 § 4 zd. 1 KPC odnosi się jedynie do § 1 i 2a tego przepisu, a nie do § 3. Tym samym, wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym na podstawie wyciągu z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego jest prawnie dopuszczalne, jeżeli zostanie on złożony w oryginale, a ponadto sądowi zostanie przedstawione pisemne potwierdzenie wezwania dłużnika do zapłaty. Jednocześnie rozpoznanie sprawy w postępowaniu nakazowym, na podstawie wymienionego wyciągu z ksiąg, musi zostać z oczywistych względów poprzedzone badaniem, czy przedłożony dokument w rzeczywistości spełnia kryteria, jakie FIU, ustawa z 29.9.1994 r. o rachunkowości3 oraz rozporządzenie Ministra Finansów z 8.10.2004 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości funduszy inwestycyjnych4 przewidują dla takiego dokumentu. Innymi słowy, jeżeli przedłożony wyciąg z ksiąg rachunkowych spełnia wskazane kryteria, został złożony w oryginale oraz przedłożono sądowi pisemne potwierdzenie wezwania dłużnika do zapłaty, sąd wydaje nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym. Jednocześnie fakt, iż w oparciu o wskazany dokument można wydać wspomniany nakaz zapłaty nie oznacza jeszcze, iż może on stanowić dowód na okoliczność istnienia wierzytelności nabytej przez fundusz. Odnosząc się więc do postawionego przez Sąd Okręgowy pytania, SN wskazał, że sam fakt dokonania zapisu w księgach funduszu o istnieniu wierzytelności nie wiąże się z domniemaniem prawnym, że wierzytelność ta istnieje, albowiem nie ma możliwości dokonania przez sąd kontroli prawidłowości podstaw dokonywanych wpisów w księgach rachunkowych, poza ich prawidłowością formalną. W konsekwencji, domniemanie zgodności z prawdą treści dokumentu w postaci wyciągu z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego nie obejmuje faktu istnienia wierzytelności nabytej przez fundusz sekurytyzacyjny w drodze przelewu.
Rozważania i ocena stanowiska Sądu Najwyższego
Problematyka, którą zajął się SN w glosowanej uchwale skupia się wokół dwóch głównych zagadnień: po pierwsze, kwestii związanej z dokumentami urzędowymi oraz po drugie, kwestii podstaw do rozpoznania sprawy w postępowaniu nakazowym, przy czym punkt wyjścia dla dokonanej analizy stanowił dokument w postaci wyciągu z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego. Dokonując zatem oceny zaprezentowanego w niej stanowiska należy odnieść się kolejno do każdego z tych zagadnień.
Rozpoczynając rozważania należy zauważyć, iż w doktrynie prawa cywilnego, jak i judykaturze, wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje dokumentów: urzędowe i prywatne. Największemu rygoryzmowi poddane są dokumenty urzędowe, którymi są jedynie te, które spełniają określone w art. 244 KPC kryteria. Po pierwsze, zostały sporządzone przez powołany organ władzy publicznej lub inny organ państwowy, albo przez organizacje zawodowe, samorządowe, spółdzielcze i inne organizacje społeczne. Po drugie, zostały sporządzone w zakresie działania wskazanych podmiotów, a w przypadku innych niż państwowe – jedynie w zakresie zleconych im przez ustawę spraw z dziedziny administracji publicznej. Po trzecie, zostały sporządzone w przepisanej formie. Jedynie spełnienie kumulatywnie tych trzech przesłanek pozwala na uznanie, iż określony dokument może zostać uznany za urzędowy, w konsekwencji może zostać objęty domniemaniem prawdziwości (prawnie wzruszalnym)5, stanowiąc tym samym dowód tego, co zostało w nim zaświadczone. Dokument prywatny, jak wskazuje [...]
